3 красавіка 1991 года - гэты дзень увайшоў у гісторыю нашай краіны, як адна з найвялікшых падзей на Беларусі! Роўна 21 год таму стыхійны выступ працоўных Мінскага электратэхнічнага завода імя. Казлова, перакрыў вялікую аўтамагістраль Мінска (вул. Казлова-Даўгабродская), што потым перарасло ў агульнанацыянальны страйк.
Блакада транспартнай артэрыі ў прамысловым раёне сталіцы выклікала ланцуговую рэакцыю. На працягу некалькіх гадзін да працоўных МТЗ далучыліся іх калегі з МЗАЛ, Мінскага завода шасцерняў і МТЗ. Чуткі пра выступ працоўных супраць росту коштаў на прадукты харчавання імгненна абляцелі сталіцу. Да вечара пачаліся хваляванні на МАЗе і іншых прадпрыемствах горада.
Спантанны пратэст набіраў абароты. Ужо на наступны дзень каля 100 тысяч чалавек, арганізаванымі калонамі,рушылі адпрахадныхсваіх прадпрыемстваў у цэнтр горада. Лёгка скамячыўшы ачапленне АМАП і ўнутраных войскаў, працоўныя выйшлі на плошчу ім. Леніна да будынка Вярхоўнага Савета. Пачаўся стыхійны мітынг.
Літаральна за некалькі дзён страйкавы рух ахапіў ўсю краіну. Пратэст менскіх працоўных падтрымалі ў іншых гарадах. Практычна ўсе буйныя прадпрыемствы Беларусі спынілі працу, людзі выйшлі на вуліцы. Шахцёры Салігорска здзейснілі марш пратэсту ў сталіцу, далучаючы ў шэрагі страйкоўцаў новых удзельнікаў.
У Мінску быў створаны стачачны камітэт Беларусі, у які ўвайшлі прадстаўнікі стачкамам іншых гарадоў. На прадпрыемствах ствараліся працоўныя дружыны, кіраўніцтва якіх прынялі на сябе сяржанты і афіцэры запасу Савецкай Арміі, у тым ліку, 5-й асобнай Брыгады Спецпрызна ГРУ ГШ МА СССР (Мар'іна Горка). Ахова, пакінутых працоўнымі прадпрыемстваў, як і вулічны парадак падчас мітынгаў і шэсцяў, захоўваліся на вышэйшым узроўні - за ўвесь час народнага пратэсту, не было зафіксавана ні аднаго выпадку пагрому ці дэбош. Правакатары і п'яныя імгненна вылічаліся і ізаляваліся, выязны продаж таннага спіртнога, якую актыўна разгарнула гарадская ўлада ў месцах правядзення мітынгаў і па шляху руху працоўных калон - перарывалася на месцы.
Плошча ім. Леніна стала цэнтрам супрацьстаяння Улады і Народа. Штодня сюды сцякаліся тысячы працоўных менскіх заводаў і фабрык. Літаральна за некалькі дзён у склад Мінскага страйкаму ўвайшлі прадстаўнікі больш за 100 прадпрыемстваў сталіцы. Органы МУС сітуацыю практычна не кантралявалі, рэдка мітуслівыя нарады міліцыі толькі раздражнялі абураных людзей, правакуючы іх на агрэсію і гвалт. І толькі дзякуючы аператыўнаму ўмяшанню працоўных дружыннікаў, сутыкненні і расправы над супрацоўнікамі міліцыі былі папярэджаныя. Напруга расла - ніхто не хацеў саступаць.
Пераломным момантам супрацьстаяння Улады і Народа сталі падзеі ў Оршы. Раніцай 24 Красавік аршанскі страйкам выйшаў з прапановай да гараджан блакаваць мясцовы чыгуначны вузел. Каля поўдня рашэнне «легчы на рэйкі» было прынята на агульнагарадзкім мітынгу, які адбыўся на чыгуначным вакзале, які да гэтага часу цалкам перайшоў пад кантроль страйкоўцаў.
Да 18.00 на кожнай чыгуначнай галіне быў выстаўлены рабочымі дружынамі блок-пост, распісаны дзяжурныя вахты, узгоднена сістэма апазнавання, ўсталявана радыёсувязь.Тысячы гараджан прынялі актыўны ўдзел у гэтай небяспечнай акцыі пратэсту. У выніку, Масква засталася без чыгуначнага злучэння з Захадам - рух цягнікоў і эшалонаў у гэтым напрамку быў спынены.
Далей падзеі развіваліся імкліва. Атрымаўшы інфармацыю пра блакаду аршанскага чыгуначнага вузла, Міхаіл Гарбачоў загадвае ваенным зачысціць гэты важны стратэгічны аб'ект ад экстрэмістаў. Две брыгады спецназа ГРУ (г. Пскоў) паднятая па трывозе, аб'яўлена баявая гатоўнасць. Аднак многія афіцэры-разведчыкі адмаўляюцца выконваць загад Гарбачова, ды і сам камандзір, палкоўнік Генадзь Сідараў, выказвае сваё «непаразуменне» пастаўленай задачай.
Тым не менш, беларускія ўлады рыхтуюць сілавы варыянт. У Оршу прыбывае 200 менскіх амапаўцаў, пяць аўтобусаў курсантаў Магілёўскай школы міліцыі, да горада сцягваюцца падраздзялення Белполку і іншых сілавых структур. Аршанцы, даведаўшыся аб магчымым штурме, пераганяюць эшалоны з гаручым у адно месца і займаюць кругавую абарону, падвяргаючы сваё жыццё смяротнай небяспекі.
Забастоўшчыкі не спалохаліся пагрозы ўзброенай расправы, не павяліся на шантаж, ўгаворы і ілжывыя абяцанні. У знак салідарнасці з рабочымі Оршы па ўсёй рэспубліцы праходзяць мітынгі і сходы працоўных калектываў. Працоўныя Беларусі адкрыта заяўляюць аб сваёй рашучасці перакрыць асноўныя транспартныя магістралі краіны, калі ў Оршы пральецца хоць кропля крыві.
Гэта быў рэальны выклік сістэме - нічога падобнага гісторыя СССР не ведала за ўвесь час свайго існавання. І Улада здрыганулася. Увечары, 24 красавіка, Прэзідыумам Вярхоўнага Савета РБ было прынята Пастанова "Аб сітуацыі ў рэспубліцы ў сувязі з арганізацыяй і правядзеннем у красавіку 1991 года мітынгаў і страйкаў".
На наступны дзень пачаліся перамовы чыноўнікаў з прадстаўнікамі страйкаму, якім быў прадастаўлены доступ да рэспубліканскага радыё і тэлебачання, выдзелена памяшканне ў цэнтры сталіцы для арганізацыйнай працы.
25 Красавіка прыкладна ў 21.00 блакада чыгуначнага вузла ў Оршы была знятая. Камуністычнае кіраўніцтва краіны пайшло “на папятныя”. Галоўныя патрабаванні страйкоўцаў былі выкананы - зарплаты павялічаны ў адпаведнасці з ростам коштаў, фінансавыя страты работнікаў за мінулы месяц кампенсаваныя дадатковымі выплатамі.
Так, у красавіку 1991 года беларусы паказалі ўсяму свету, што яны НАРОД, а не быдла і гатовыя адстойваць свае крэўныя інтарэсы годна і арганізавана. Застаецца дабавіць, што ў падзеях красавіка 91-га прынялі удзел некаторыя цяперашнія сябры БПЗ: Юрый Глушакоў, Анатоль Матвіенка і інш.
Пры падрыхтоўкі артыкула выкарыстаны матэрыялы сайту http://www.basta-news.net
Крыніца: Прэс-служба Беларускай Партыі Зялёных