Літва звярнулася ў сакратарыят міжнароднай Канвенцыі Эспо, якая рэгулюе ўзгадненне будаўніцтва АЭС, з просьбай прыпыніць ажыццяўленне беларускага праекта. Пра матывы літоўскага боку і рэакцыю Беларусі карэспандэнт "Белгазеты" размаўляе з сябром цэнтральнага савету Беларускай партыі "Зялёныя" Уладзімірам Валодзіным. Фрагменты інтэрв’ю.
- Якія аргументы выкарыстоўваюць праціўнікі будаўніцтва АЭС?
- Першы аргумент - экалагічны. Дагэтуль не існуе рашэння праблемы з пахаваннем адыходаў АЭС. Іх трэба захоўваць шматлікія тысячы гадоў, а гэта вельмі дорага. І пакуль няма гарантый, што гэтыя адыходы ніколі не пранікнуць у навакольнае асяроддзе. Яшчэ адна праблема: любая АЭС, працуючы ў штатным рэжыме, штодня выкідвае адносна невялікую колькасць радыёнуклідаў у навакольнае асяроддзе. Лічу, што гэта таксама небяспечна. Да таго ж дагэтуль не пабудаваны бяспечныя АЭС. Як паказала "Фукусіма", а да гэтага Чарнобыль, АЭС выбухаюць. І пакуль іх не зачыняць, застаецца рызыка тэхнагеннай катастрофы. А нават калі не будуць выбухаць, то з імі будуць здарацца іншыя інцыдэнты, звязаныя з выкідам радыёнуклідаў.
Другі аргумент - эканамічны. Без дзяржаўных датацый на ваенныя і мірныя атамныя праграмы атамная энергетыка эканамічна стратная. Ветраная энергетыка і іншыя выгляды альтэрнатыўных ці ўзнаўляльных крыніц энергіі - танней і выгодней. Яны акупляюцца.
Трэці аргумент: Беларусі не патрэбныя дадатковыя вытворчыя электраэнергетычныя магутнасці. Хапае існуючых электрастанцый.
Нарэшце, пакуль няма законных падстаў для будаўніцтва АЭС. Мы не правялі неабходныя працэдуры ў адпаведнасці з міжнародным і нацыянальным заканадаўствам. Мясцовая грамадскасць была пазбаўлена голасу ў гэтым праекце. Жыхары рэгіёна, дзе плануецца пабудаваць гэты аб'ект, пакуль не мелі магчымасці вольна выказацца за ці супраць яго. Спачатку трэба правесці ўсе працэдуры так, як належыць.
- Расійскія эксперты пацвярджаюць, што прапанаваны Беларусі рэактар удасканалены з пункту гледжання бяспекі і з'яўляецца высоканадзейным.
- Я магу паверыць, што з усіх рэактараў, якія прапануюцца, гэты найболей бяспечны. Але гэта яшчэ не значыць, што ён цалкам бяспечны. Гэта значыць, што ўсе астатнія яшчэ больш небяспечныя. На "Фукусіме" і ў Чарнобылі сапраўды выкарыстоўваліся іншыя тыпы рэактараў. Але гэта ж не значыць, што рана ці позна і на вода-вадзяным рэактары не адбудзецца аварыі сусветнага маштабу. Аварыі нацыянальнага маштабу ў розных краінах на вода-вадзяных рэактарах здараліся. Напрыклад, у 1979г. у ЗША на АЭС "Тры-Майл-Айленд". Ніхто з незалежных экспертаў не гарантуе бяспекі атамных рэактараў.
Шматлікія вытворцы і пастаўшчыкі рэактараў прыкладаюць усе высілкі, каб паменшыць наступствы атамных аварый . Службоўцы "Росатома" заяўляюць, што пры правільным выкананні ўсіх працэдур будаўніцтва і эксплуатацыі яны гарантуюць бяспеку. А я не веру, што будаўніцтва і эксплуатацыя ў Беларусі будуць адбывацца ў адпаведнасці з нарматыўнымі правіламі.
- Вам здаецца, менавіта гэта не спадабалася Літве, афіцыйны Вільнюс бянтэжыць менавіта экалагічны бок праблемы?
- Дрэнна разбіраюся палітычных працэсах ў літоўскім урадзе. Але звычайныя жыхары Вільнюса, з якімі я меў магчымасць пагаварыць, супраць гэтага аб'екта. Яны не жадаюць сядзець на парахавой бочцы: ад ускраін горада да пляцоўкі пад АЭС - каля 30 км. Калі здарыцца аварыя, Вільнюс можа патрапіць у зону адсялення. Але нават калі аварыі не здарыцца, пры доўгай працы АЭС нейкія радыёнукліды могуць патрапіць з водамі Віліі, якія плануецца выкарыстоўваць для астуджэння АЭС.
- Як гэта спалучаецца з тым, што літоўскія ўлады разглядаюць магчымасць будаўніцтва ўласнай АЭС?
- Асобныя літоўскія палітыкі дапускаюць падвойныя стандарты да будаўніцтва АЭС. Не думаю, што калі раптам літоўцы возьмуцца будаваць сваю АЭС, то яна будзе бяспечней беларускай. Гэта з аднаго гнязда птушкі. Тыя жыхары Вільнюса, з якімі я сустракаўся, адмоўна ставяцца да праекта, хоць Літве пасля зачынення Ігналины патрэбныя дадатковыя энергетычныя рэсурсы. Але ёсць усе ўмовы для таго, каб пабудаваць іх з выкарыстаннем узнаўляльных крыніц энергіі. АЭС - тэхналогія мінулага стагоддзя.
- Што можа распачаць Літва, каб перашкодзіць будаўніцтву БелАЭС?
- Наколькі я разумею, міжнародных механізмаў не вельмі шмат. Іншая справа, што Літве не давядзецца ўжываць ніякіх адмысловых санкцый, таму што я не веру, што ў Беларусі будзе свая АЭС. У краіны няма для гэтага рэсурсаў у час эканамічнага крызісу. Ёсць некалькі сцэнараў адмовы: ці адмова да будаўніцтва (калі ўлады сядуць за калькулятар і палічаць, што гэта эканамічна стратны праект), ці падчас будаўніцтвы - будзе стаяць долгострой і нагадваць пра нерэалізаваныя планы некаторых службоўцаў. Але АЭС у Беларусі ніколі не будзе ўведзена ў эксплуатацыю.
Поўны тэкст інтэрв’ю: http://belgazeta.by/20111024.42/320247061/
Прэс – служба Беларускай Партыі Зялёных